بوتولیسم نوعی بیماری کمیاب ولی بسیار جدی میباشد. این بیماری بر اثر سم بوتولینوم ایجاد میشود و در نهایت به ضعف عضلات و فلج عضلانی منجر میشود. این بیماری دارای یک دوره پنهان است که معمولاً از ۳ ساعت تا ۸ روز بعد از مصرف اتفاق می‌افتد. در ادامه‌ی این مقاله به نشانه‌های بیماری بوتولیسم، تشخیص، علت، پیشگیری و درمان بوتولیسم می‌پردازیم.
بوتولیسم بیماری‌ای بسیار خطرناک و جدی میباشد که
سم بوتولینوم مسبب آن است. این سم، به فلج عضلات منجر میشود. این فلج شدن معمولاً از صورت شروع شده و بعد به دیگر اندام‌ها کشیده میشود و درصورت راه پیدا کردن به عضلات تنفسی به از کار افتادن آنها منجر میشود. نوعی باکتری به‌نام کلوستریدیوم بوتولینوم (Clostridium botulinum) مولد این سم میباشد.
عاقبت همه‌ی انواع بوتولیسم فلجی میباشد، به همین دلیل هر نوعی از بوتولیسم مورد اورژانسی پزشکی محسوب میشود. در گذشته، همه‌ی انواع این بیماری به مرگ ختم می‌شد. ولی در حال حاضر، آنتی‌توکسین‌ها یا پادزهرها می‌توانند به بهبودی کمک کنند.
ایالات متحده‌ی آمریکا، در سال ۲۰۱۵، با بزرگ‌ترین شیوع بوتولیسم در چهل سال اخیر خود مواجه شد. کنسروهای غیر استاندارد سیب‌زمینی مسبب این بیماری بود.
نشانه‌ها و علائم بوتولیسم، بسته به نوع آن متنوع است. در مواردی که براثر مصرف مواد غذایی اتفاق بیفتد، حالت تهوع، اسهال و استفراغ که به نفخ و یبوست ختم میشود، از علائم آن است. ممکن است علائم دیگری مثل ضعف و مشکل تنفسی نیز در بیمار مشاهده شود. معمولاً این علائم در فاصله‌ی بین ۱۸ تا ۳۶ ساعت بعد از مصرف ماده‌ی غذایی آلوده خود را نشان می دهند، ولی امکان دارد از ۳ ساعت تا ۸ روز بعد از مصرف شاهد آشکار شدن علائم بوتولیسم باشیم.
در بوتولیسم ناشی از زخم، اولین نشانه‌ها در رشته‌های عصبی تحت عنوان
اعصاب مغزی، که مسئولیت اتصال مغز به نخاع را برعهده دارند، اتفاق می‌افتند و بعد شاهد انتشار این علائم در سایر اندام‌های بدن هستیم. این بیماری دارای ۴ روز تا ۲ هفته دوره‌ی نهفتگی است. علائم عصبی و نشانه‌های بیماری در بوتولیسم ناشی از زخم و بوتولیسم ناشی از مواد غذایی، در بزرگ‌سالان یکسان است، ولی ممکن است بروز علائم بوتولیسم زخمی طولانی‌تر شود.
تاری‌دید یا دوبینی هم می‌تواند از علائم این بیماری باشد. از دیگر علائم این بیماری ضعف در صورت، سستی پلک‌ها، اشکال در بلعیدن غذا، خشکی دهان و صحبت کردن نامفهوم را می‌توان نام برد. ضعف عضلات به‌مرور و در جریان این بیماری اتفاق می افتد و در نهایت به فلج منجر میشود. عدم درمان، فلجی کامل عضلات تنفسی بیمار را در پی دارد که در نهایت به مرگ بیمار منجر میشود. بیمار در هوشیاری کامل شاهد این فرایند خواهد بود.
در بوتولیسم کودکان علائم و نشانه‌ها ممکن است موارد زیر را شامل شود:
بیماری بوتولیسم کودکان دارای دوره‌ی پنهان متغیر، از ۳ روز تا ۳۰ روز میباشد.
سم بوتولینوم سمی است که مولد آن باکتری‌ای به‌نام کلستریدیوم بوتولینوم میباشد. این باکتری در آب‌های تصفیه‌نشده و خاک موجود است و به‌عنوان یک هاگ مقاوم، قادر به زنده ماندن در محیط‌های یادشده میباشد.
هاگ‌هایی توسط باکتری C. botulinum تولید میشود که قادرند در غذاهایی که نادرست و غیراستاندارد کنسرو و نگهداری شده‌اند، زنده بمانند. در چنین مکان‌هایی این هاگ‌ها سم تولید می‌کنند و مصرف این غذاها، حتی به‌مقدار بسیار کم، موجب مسمومیت‌های شدید و جدی میشود.
انواع مختلف بوتولیسم عبارتند از:
۱ـ بوتولیسم غذایی:
مصرف مواد غذایی آلوده به سم بوتولینوم عامل این بیماری است.
۲ـ بوتولیسم زخمی:
وارد شدن باکتری به زخم باز و تولید سم در داخل زخم، مسبب این بیماری است. ریسک ابتلا به این نوع بوتولیسم در معتادان تزریقی بالا است.
۳ـ بوتولیسم کودکان:
خوردن باکتری یا هاگ حاصل از این بیماری و وارد شدن آن به روده و دستگاه گوارش باعث بروز این نوع بوتولیسم میشود. این باکتری معمولاً به‌طور طبیعی در مدفوع کودک وجود دارد.
۴ـ کلونیزاسیون روده‌ای در بزرگ‌سالان: یکی از انواع بسیار نادر بوتولیسم است و لانه کردن باکتری در دستگاه گوارش بزرگ‌سالان مسبب آن است.
۵ـ بوتولیسم پزشک‌ساخته یا یتروژنیک: اُوِردوز سم بوتولیسم یا بوتاکس مسبب آن است. اخیراً گسترش بوتاکس‌درمانی باعث افزایش این نوع از بوتولیسم شده است.
برای کاهش ریسک ابتلا به بوتولیسم ناشی از زخم، استفاده از فوریت‌های استاندارد پزشکی برای درمان هر زخم آلوده و عفونی توصیه میشود و همچنین استفاده از داروهای تزریقی مشکوک می‌تواند خطرناک باشد.
سلامت مواد غذایی و بهداشت غذایی بسیار مهم است. رعایت مواد زیر در مورد بهداشت غذایی توصیه میشود:
سازمان جهانی بهداشت (WHO) برای داشتن غذای سالم‌تر، پنج نکته‌ی کلیدی را ارائه می‌دهد:
وجود این سم در آلودگی‌های خانه و حتی باقی ماندن آن بعد از نظافت، پیشگیری از این بیماری را سخت می‌کند. باید نسبت به علائم هوشیار بود و صورت بروز مورد مشکوک هرچه سریع‌تر به
متخصص مراجعه کرد.
غذاهایی که به طور معمول دارای ریسک مسمومیت با توکسین هستند، عبارت‌اند از:
آزمایش نمونه‌ادرار و مدفوع برای تشخیص بیماری بوتولیسم کودکان مورد استفاده قرار می‌گیرد.در صورت مشکوک شدن پزشک نسبت به ابتلای این بیماری، برای دریافت جواب آزمایش صبر نکرده و درمان با آنتی‌توکسین‌ها به‌سرعت شروع می‌کند.
ازآنجایی‌که بوتولیسم داراری علائم مشترکی با بیماری‌های دیگر است، برای اثبات ابتلا باید آزمایش‌های مخصوصی انجام گیرد. بیماری‌های دارای علائم مشابه عبارت‌اند از:
سکته مغزی
تست‌های تشخیصی موارد زیر را شامل می‌شوند:
در صورت شناسایی وجود سم توکسین در معده، غذا، استفراغ یا محتوای روده‌ای، تشخیص بوتولیسم قطعی تلقی میشود. در موارد حاد، امکان تشخیص این سم در خون فرد بیمار نیز وجود دارد.
مبتلایان به بوتولیسم به بستری شدن در بیمارستان نیاز دارند. دارویی به نام BIG-V یا BabyBIG برای کودکان مبتلا به این بیماری تجویز میشود.
در صورت بروز مشکلات تنفسی باید بیمار در دستگاه تنفس مصنوعی قرار بگیرد و حتی امکان دارد چند هفته یا چند ماه به این دستگاه نیازمند باشد. این بیماران، نیازمند مراقبت‌های پزشکی شدید هستند. علائم فلج امکان دارد با گذر زمان بهبود پیدا کند.
فرد مشکوک به بیماری بوتولیسم، باید هرچه زودتر تحت درمان با آنتی توکسین‌ها قرار گیرد؛ حتی قبل دریافت نتایج آزمایش‌ها.
درمان کامل عفونت ناشی از زخم، با جراحی ضروری است. طی فرآیندی به‌نام دبریدمان، ناحیه‌ی اطراف زخم برداشته میشود. تجویز آنتی بیوتیک معمولاً برای پیشگیری از عفونت‌های ثانویه انجام میشود.
بوتولیسم کودکان در بیشتر موارد، ، دارای آثار طولانی‌مدت نیست. براساس آمار کمتر از یک درصد از بوتولیسم کودکان در آمریکا، به مرگ منجر میشود. حدود ۵۰ سال پیش، تقریبا پنجاه درصد از بیماران مبتلا به بوتولیسم جان خود را ازدست می‌دادند، ولی امروزه این آمار به ۳ تا ۵ درصد رسیده است.
اختلال در دستگاه تنفسی و در پی آن از کار افتادن این ارگان در اثر بیماری بوتولیسم امکان دارد به مرگ بیمار منجر شود.
بیماران دارای علائم شدید و جدی، امکان دارد به مراقبت‌های ویژه‌ی پزشکی و دستگاه‌های تنفس مصنوعی نیازمند بوده و چندین ماه را تحت مراقبت سپری کنند. احساس تنگی نفس و خستگی ممکن است سال‌ها طول بکشد.
امکان رهایی از فلج ناشی از بوتولیسم با کمک آنتی توکسین‌ها وجود دارد، ولی این داروها در بهبود فلج سایر اعضای بدن که از قبل وجود داشته، مؤثر نیستند.
درباره این سایت