سندروم پای بیقرار (RLS) که تحت عنوان بیماری ویلیس اکبوم (Willis-Ekbom) نیز شناخته میشود، نوعی اختلال خواب میباشد که به بروز احساس ناخوشایندی در اندام‌ها و مخصوصاً در پاها منجر میشود. این احساسات آزاردهنده، باعث میشود که فرد به حرکت دادن عضو درگیر تمایل زیادی داشته باشد. این حالت معمولاً پس از رفتن به رخت‌خواب اتفاق می‌افتد و بی خوابی را به همراه دارد.
گاهی سندرم پای بیقرار به دلیل مشکلاتی که در پی دارد، باعث
اضطراب و افسردگی فرد میشود. هرچه مدت طولانی‌تری درگیر این اختلال باشید، وخیم‌تر شده و حتی امکان دارد که بیماری به سایر بخش‌های بدن مانند بازوهای‌تان نیز سرایت کند. شدت سندرم پای بیقرار از خفیف تا شدید متغیر میباشد.
بیشتر موارد سندرم پای بیقرار با گذشت زمان خودبه‌خود بهبود می‌یابند یا با ایجاد تغییرات ساده‌ای در سبک زندگی می‌توان آن را از بین برد. به‌طور خلاصه میشود گفت که:
علائم سندروم پای بیقرار معمولا زمانی که فرد در فضای محدودی مانند صندلی سینما یا هواپیما قرار دارد و یا به قصد استراحت به رخت‌خواب می رود، خود را نشان می دهند. نشانه‌ها در طول شب بیشتر بروز می‌کنند.
سندروم پای بیقرار باعث میشود که فرد به بی‌خوابی دچار شده یا بارها از خواب بیدار شود، درنتیجه در طول روز خسته است. این احساس خستگی می‌تواند کار، یادگیری، تمرکز و انجام وظایف و فعالیت‌های روزانه را دچار اختلال کند. گاهی کم خوابی درنهایت به تحریک‌پذیری، نوسانات خلقی، افسردگی، ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن و سایر مشکلات جسمی و روانی منجر میشود.
مبتلایان به این بیماری معمولا این حالات را توصیف می‌کنند:
شوک‌های الکتریکی؛
حرکت دادن پاها تنها راه رهایی از این حس ناخوشایند میباشد. این احساسات فقط درطول شب به‌وجود نمی‌آیند و معمولا زمانی که فرد در حال استراحت یا غیرفعال است بروز می‌کنند.
سندرم پای بیقرار اولیه یا ایدیوپاتیک (idiopathic) ، با علت ناشناخته و سندرم پای بیقرار ثانویه، دو نوع اصلی این بیماری می‌باشند.
در سندرم پای بیقرار اولیه یا ایدیوپاتیک، علت بروز بیماری ناشناخته است. سندرم پای بیقرار ایدیوپاتیک رایج‌ترین نوع این بیماری بوده و دارای ویژگی‌های زیر میباشد:
گاهی این علائم پراکنده خود را نشان داده و یا به‌تدریج وخیم‌تر می‌شوند. در موارد خفیف امکان دارد که فرد برای مدتی طولانی هیچ علائمی از خود نشان ندهد.
اختلال ثانویه، در واقع توسط بیماری یا شرایط پزشکی دیگری اتفاق می‌افتد. این نوع اختلال اغلب پس از سن ۴۵ سالگی شروع میشود و ارثی نمی‌باشد. این نوع سندرم پای بیقرار داراری نشانه‌های متفاوتی است، زیرا:
بیماری‌ها و شرایط پزشکی که به سندروم پای بیقرار ثانویه منجر می‌شوند عبارت است از:
نحوه‌ی بروز سندرم پای بیقرار هنوز مشخص نیست. ولی می‌تواند با عملکرد دوپامین در بدن در ارتباط باشد. دوپامین پیام‌رسانی عصبی است که نقش مهمی در کنترل حرکات عضلانی دارد. بعضی از داروها مانند داروهای ضدافسردگی و مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) منجر به بروز سندرم پای بیقرار می‌شوند. این داروها بر فعالیت دوپامین اثرگذار هستند.
این بیماری با بارداری نیز در ارتباط است و حدود ۲۰٪ از ن درطول سه‌ماهه‌ی آخر دوره‌ی بارداری خود به سندرم پای بیقرار دچار می‌شوند. البته دلایل این ارتباط مشخص نمی‌باشد.
نی که قبل از بارداری نیز به سندرم پای بیقرار مبتلا بوده‌اند، امکان دارد که درطول دوران بارداری علائم و نشانه‌های بیماری آنها رو به وخامت برود. البته بارداری به خودی خود می‌تواند به سندرم پای بیقرار منجر شود. معمولاً علائم بیماری با گذشت زمان درطول دوران بارداری وخیم‌تر شده و به‌ویژه در سه‌ماهه‌ی سوم احتمال بروز علائم بیشتر میشود.
دلیل افزایش بروز سندرم پای بیقرار در طول دوران بارداری مشخص نمی‌باشد، ولی عوامل زیر در این مسئله دخیل هستند:
بعضی از درمان‌های دارویی خارج از بارداری نیز، مانند روتیگوتین (Rotigotine) ، از داروهای جدید درمان بیماری پارکینسون که از آن در درمان بیماری سندرم پای بیقرار نیز استفاده میشود و گاباپنتین (Gabapentin)، دارویی که ابتدا برای درمان صرع توصیه شد، ولی اکنون برای موارد مختلفی مانند کاهش درد، به‌ویژه دردهایی با منشأ عصبی مانند کمردرد و
سردرد استفاده میشود، از نظر ایمن و بی‌خطر بودن استفاده از آنها در ن باردار مورد بررسی قرار نگرفته‌اند.
درمان‌های رفتاری مانند داشتن برنامه‌ی خواب سالم و ورزش ملایم، اولین درمان‌هایی است که برای ن باردار توصیه میشود. اگر بیمار به فقر آهن دچار باشد و تصور شود که این مسئله مسبب سندرم پای بیقرار است، تجویز مکمل‌های خوراکی آهن درطول بارداری خطرناک نیست.
به دلیل ناشناخته ماندن علت ریشه‌ای این بیماری، روش‌های مختلفی برای درمان سندروم پاهای بیقرار وجود دارد. برای نمونه، بعضی از پژوهشگران بر این باورند که سندرم پای بیقرار درنتیجه‌ی وجود مشکلاتی درمورد ماده‌ای شیمیایی در مغز به نام دوپامین به وجود می‌آید، درحالی‌که پژوهشگران دیگری گردش خون ضعیف را دلیل بروز این بیماری می‌دانند.
در ادامه به فهرستی از بهترین روش‌های درمانی سندرم پای بیقرار می‌پردازیم. پزشک
متخصص می‌تواند با ارائه‌ی برنامه‌ی درمانی به بهبود شما کمک کند.
نخستین گام در درمان سندرم پای بیقرار، آگاهی از عوامل احتمالی بروز آن است. البته گاهی سندرم پای بیقرار با عواملی مانند ژنتیک یا بارداری ارتباط دارد که تاحد زیادی از کنترل فرد خارج هستند، ولی عوامل دیگری نیز وجود دارد که می‌توان برای برطرف کردن آنها اقدام کرد. این عوامل شامل داروهایی که مصرف می‌کنید، عادت‌های روزانه، مشکلات سلامتی یا سایر عوامل محرک میباشد.
مصرف الکل، کافئین و تنباکو به شدت یافتن علائم سندرم پای بیقرار منجر میشود. بنابراین کاهش مصرف این مواد به کاهش علائم سندرم پای بیقرار کمک خواهد کرد.
بعضی از داروها منجر بروز یا وخیم‌تر شدن علائم سندرم پای بیقرار می‌شوند، مانند:
متوکلوپرامید (Reglan) یا پروکلرپرازین (Compro)؛
بعضی از شرایط سلامتی با سندرم پای بیقرار مرتبط تشخیص داده شده‌اند. آسیب‌های عصبی ناشی از دیابت و نارسایی کلیه در مرحله‌ی نهایی یا ESRD با سندرم پای بیقرار مرتبط هستند. کم‌خونی ناشی از کمبود آهن نیز دارای ارتباطی قوی با سندرم پای بیقرار میباشد.
بعضی افراد ادعا می‌کنند که مصرف مقدار زیادی شکر یا پوشیدن لباس‌های تنگ موجب بدتر شدن علائم سندرم پای بیقرار آنها میشود. البته برای اثبات وجود چنین ارتباط‌هایی پژوهش‌های زیادی انجام نشده است، ولی می‌توانید آزمون و خطا کنید تا متوجه شوید چه عواملی روی علائم شما اثر می‌گذارند.
رعایت موارد بهداشت خواب (sleep hygiene) بسیار مهم است، زیرا خستگی به وخیم شدن علائم کمک می‌کند. به‌طورکلی داشتن عادت‌های خواب مناسب برای افراد دارای اختلال خواب، بیشتر اهمیت دارد.
فقر آهن یکی از دلایل اصلی سندرم پای بیقرار می باشد. مطالعات فراوانی نشان داده است که مصرف مکمل‌های آهن در کاهش علائم سندرم پای بیقرار یاری‌رسان است. با یک آزمایش خون ساده به‌راحتی می‌توان کمبود آهن را بررسی کرد.
در سال ۱۹۹۸ در بررسی کوچکی روی ۱۰ نفر تشخیص داده شد که مصرف منیزیم به کاهش علائم بی‌خوابی در بیماران مبتلا به سندرم پای بیقرار کمک می‌کند. در این بررسی مصرف منیزیم روش درمانی مفیدی برای افراد مبتلا به PLMD تشخیص داده شد. منیزیم در مغزها و سبزیجات برگ‌سبز و غلات کامل وجود دارد.
کمبود ویتامین D نیز می‌تواند با سندرم پای بیقرار در ارتباط باشد. مصرف مکمل‌های ویتامین C و ویتامین E در افرادی که همودیالیز می‌شوند، می‌تواند علائم سندرم پای بیقرار را کاهش دهد.
ورزش باعث میشود فرد احساس بهتری داشته باشد و استفاده‌ی بیشتر از پاها می‌تواند باعث کاهش علائم بیماری شود. به گفته‌ی مؤسسه‌ی ملی بهداشت، ورزش متعادل در کاهش علائم خفیف سندرم پای بیقرار یاری‌رسان است.
استرس منجر به وخیم‌تر شدن سندرم پای بیقرار میشود، بنابراین انجام تکنیک‌های تمدد اعصاب و تمرین‌هایی مانند مراقبه، یوگا و تای‌چی می‌تواند مفید باشد.
دارودرمانی برای سندرم پای بیقرار متوسط تا شدید بسیار اهمیت دارد. معمولا داروهای دوپامینرژیک (Dopaminergic) نخستین داروهای تجویزی می‌باشند.
داروهای مورد استفاده به شرایط بیمار وابسته است و موارد زیر را شامل میشود:
داروهای دوپامینرژیک منجر به افزایش آزادسازی دوپامین (از پیام‌رسان‌های عصبی) در مغز میشود. داروهای دوپامینرژیک به این دلیل مؤثرند که سندرم پای بیقرار در واقع با وجود مشکلاتی در تولید دوپامین در بدن ارتباط دارد.
گاباپنتین (Gabapentin)
گاباپنتین دارویی ضد تشنج است. داروهای ضدتشنج در درمان اسپاسم عضلانی، درد، نوروپاتی و علائم روزانه مؤثر هستند. دلیل کاهش علائم سندرم پای بیقرار توسط گاباپنتین مشخص نیست، ولی بر اساس مطالعات انجام‌شده، مصرف این دارو مؤثر میباشد.
بنزودیازپین‌ها (Benzodiazepines)
بنزودیازپین‌ها داروهایی هستند که برای درمان اضطراب و مشکلات خواب مورد مصرف قرار می‌گیرند. این داروهای آرام‌بخش موجب می‌شوند که افراد دارای علائم مداوم و خفیف سندرم پای بی قرار خواب راحت‌تری داشته باشند.
اغلب اپیوئیدها یا داروهای مسکن برای درمان درد مورد مصرف قرار می‌گیرند. در بعضی موارد و معمولاً زمانی که سایر داروها مؤثر نیستند، می‌توان با دقت و در دُزهای پایین، اپیوئیدها را برای کمک به درمان سندرم پای بیقرار مورد مصرف قرار داد.
درمان‌های گرم و سرد
گرچه پژوهش زیادی برای پشتیبانی از به‌کارگیری گرما و سرما برای درمان علائم سندرم پای بیقرار موجود نیست، ولی این روش درمانی توسط بسیاری از سازمان‌های بهداشتی توصیه شده است. حمام گرم یا سرد قبل از رفتن به رخت‌خواب یا استفاده از کمپرس گرم یا سرد روی پاها از راه‌های درمانی توصیه‌شده توسط این سازمان‌ها هستند.
تحریک مغناطیسی مکرر
مغزی روشی غیرتهاجمی میباشد که معمولا برای درمان افسردگی کاربردی است و در کاهش علائم سندرم پای بیقرار نیز می‌تواند راهگشا باشد.
در روش تحریک مغناطیسی مکرر مغزی، ارسال ضربان‌های مغناطیسی به بخش‌های خاصی از مغز صورت می‌گیرد. دلیل اثربخشی روشrTMS کاملاً مشخص نیست. براساس یکی از نظریه‌ها این ضربان‌ها آزادسازی دوپامین در مغز را افزایش می‌دهند. براساس نظریه‌ی دیگری، این روش به آرام کردن افزایش انگیختگی» یا hyperarousal در بخش‌هایی از مغز کمک می‌کند. که با سندرم پای بیقرار در ارتباط است.
در روش تحریک الکتریکی عصب از راه پوست، دستگاهی به‌منظور تسکین درد، جریان‌های الکتریکی ضعیفی را به بخش‌هایی از بدن ارسال می‌کند. پژوهش‌های زیادی در مورد استفاده از TENS در درمان این سندروم صورت نگرفته، اما استفاده از TENS می‌تواند مفید باشد.
سندرم پای بیقرار موجب اختلال در خواب، ناراحتی و مشکلات قابل‌توجهی در عملکرد روزانه فرد میشود. بنابراین برای درمان این بیماری باید زود اقدام کرد. فراموش نکنید روشی که برای یک فرد مؤثر واقع شده ممکن است که برای فرد دیگری بی‌تأثیر باشد و درصورت نیاز باید داروها یا روش‌های درمانی مختلفی را امتحان کرد.
درباره این سایت